(Shpjegim akaidologjik i fjalës së Allahut) أَفَمَن شَرَحَ ٱللَّهُ صَدْرَهُ لِلإِسْلاَمِ فَهُوَ عَلَىٰ نُورٍ مِّن رَّبِّهِ فَوَيْلٌ لِّلْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِّن ذِكْرِ ٱللَّهِ أُوْلَـٰئِكَ فِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ “Atij që All-llahu ia ka zgjeruar kraharorin për besim islam, ai është në një dritë të sigurt prej Zotit të vet. E, të mjerët janë ata që nga zemërfortësia e tyre nuk përmendin Allahun, të tillët janë në humbje të qartë.” (Ez-Zumer, 22)

Hyrje

     Kohët e fundit, xhamitë janë të mbushura me namaztarë, sidomos në namazin e xhumasë. El-hamdulil-lah, është një vetëdijësim fetar, si kurrënjëherë më parë. Kjo po ndodhë në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, etj. Por, në anën tjetër, janë edhe shumë të tjerë që e kanë obligim namazin, por nuk e falin atë. Dhe, kur u thuhet që të vijnë në xhami për ta falur namazin, përgjigja e tyre është: “Hoxhë efendi, nuk kam nevojë të vij në xhami, e kam zemrën e pastër…?!”. Pikërisht, kjo çështje do të jetë bosht i këtij punimi.

 

Kontekstii ajetit dhe drita e imanit

    Në këtë ajet, Allahu i Lartësuar tërheq paralelen në mes të atij që Allahu ia ka hapur zemrën e tij dhe e ka pranuar Islamin, kundrejt një njeriu, të cilit i është ngurtësuar zemra, për shkak të mos përmendjes së Allahut.

     Pjesa e parë e ajetit: “Atij që All-llahu ia ka zgjeruar kraharorin për besim islam, ai është në një dritë të sigurt prej Zotit të vet...”, transmetohet se ka zbritur me rastin e pranimit të Islamit nga Aliu, Hamza, Omeri, Ammar bin Jasir, Allahu qoftë i kënaqur me të gjithë ata. Por, ajeti ka karakter të përgjithshëm dhe konsiston secilin musliman, që është vetëdijësuar për madhërimin e Allahut. Zemra e tij është e shëndoshë dhe e pastër nga të gjitha elementet negative. Ibën Abbasi r.a., thotë se krahërori i tij është zgjeruar, ngase Islami e ka pushtuar personalitetin e tij.[1] Çdo veprim, e bën duke menduar si musliman, dhe çdo veprim që nuk e bën, përsëri nuk e bën duke menduar si musliman. Gjatë gjithë jetës mendon për çastin e vdekjes, për ringjalljen pas vdekjes, si dhe për dhënien e llogarisë para Madhërisë së Allahut. Punon për këtë botë sikur të jetojë përgjithmonë, ndërsa punon për ahiretin sikur do të vdesë në moment. I falë pesë kohët e namazit, kur vjen namazi i xhumasë, pa hezitim shkon në xhami. Kur vjen muaji iRamazanit, me kënaqësi e mban agjërimin. Gjuha e tij nuk pushon nga përmendja e Allahut, e zemra e tij pulson devotshmëri e sinqeritet. Imani i tij është si një kurorë mbi kokë. Për shkak të kësaj, personaliteti i tij shkëlqen me një dritë prej Allahut. Në mesin e shoqërisë është shembull ideal. Reflektimi i tij tek njerëzit, i ngjason fanarit që ndriçon errësirën. Njerëzit e duan atë, dhe ky i do ata. Të këqijat e njerëzve e shqetësojnë, ndërsa të mirat e tyre e gëzojnë. Ky është myslimani që Allahu ia ka zgjeruar zemrën me dritën e imanit, dhe në zemrën e tij nuk gjendet asnjë element i errësirës dhe kufrit (mosbesimit).

      Transmeton Abdullah iben Mes’ud r.a., se me një rast Pejgamberi a.s., kur e lexoi ajetin: “Atij që All-llahu ia ka zgjeruar kraharorin për besim islam, ai është në një dritë të sigurt prej Zotit të vet...”, sahabët i thanë:

يَا رَسُولَ اللَّهِ كَيْفَ انْشِرَاحُ صَدْرِهِ ؟ قَالَ : " إِذَا دَخَلَ النُّورُ الْقَلْبَ انْشَرَحَ وَانْفَسَحَ " . فَقُلْنَا : فَمَا عَلامَةُ ذَلِكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ ؟ قَالَ : " الإِنَابَةُ إِلَى دَارِ الْخُلُودِ , وَالتَّجَافِي عَنْ دَارِ الْغُرُورِ , وَالتَّأَهُّبِ لِلْمَوْتِ قَبْلَ نُزُولِ الْمَوْتِ 

      “O i Dërguari i Allahut, çka do të thotë “zgjerimi i kraharorit”? Pejgamberi a.s. tha: Kur drita e imanit hyn në zemrën e njeriut, zemra e tij zgjerohet dhe çlirohet. Sahabët i thonë: Po, cilët janë shenjat e kësaj? Pejgamberi a.s. tha: Vepron vepra të mira, me të cilat e synon shtëpinë e përjetshme (ahiretin), largohet nga veprat e këqia, dhe distancohet nga shtëpia e mashtrimit (kjo botë), si dhe përgatitet për vdekjen para se të vijë ajo.”[2]

 

Ngurtësimi i zemrës dhe vetëkënaqësia

      Roli i zemrës është vendimtar tek njeriu. Islami i ka kushtuar kujdes të veçantë pastrimit të zemrës, respektivisht mbrojtjes së saj nga të gjitha mendimet dhe idetë ç’orientuese, të cilat nuk e lënë të qetë dhe e motivojnë për rrugë të këqia. Të gjitha veprat e njeriut janë reflektim direkt i zemrës. Pejgamberi a.s., në një hadith, shëndoshmërinë e tërësishme të individit e ndërlidhë me shëndoshmërinë e zemrës:

أَلَا وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ أَلَا وَهِيَ الْقَلْبُ

      “… Në trupin e njeriut është një copë mishi, kur ajo përmirësohet, përmirësohet i tërë trupi, e kur ajo prishet, prishet i tërë trupi, ajo është zemra.”[3] Në këtë aspekt, diskursi parimor i besimit islam është përmirësimi i zemrës së individit, dhe lidhja e saj me besueshmëri të sinqertë ndaj Krijuesit. E, në një hadith, Pejgamberi a.s. ka thënë:  إِنَّ اللَّهَ لا يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ وَأَمْوَالِكُمْ وَإِنَّمَا يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ وَأَعْمَالِكُمْ  - “Me të vërtetë Allahu nuk shiqon në fizionominë dhe pasurinë e juaj, por shiqon në zemrat e juaja”.[4] Bile, njëra prej lutjeve të tij më të shpeshta ka qenë: يَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَى دِينِكَ -“O Ti që i rrotullon zemrat e njerëzve, përforco zemrën time në fenë Tënde”. [5] Kjo lutje e Pejgamberit a.s. është mjaft domethënëse. Sepse, në rastin e kundërt, largimi nga feja çon në ngurtësimin e zemrës, dhe në brishtësinë shpirtërore dhe fizike të njeriut. Horizonti i zemrës shdnërrohet në  Pas kësaj, porta e të këqijave është e hapur prore. Zemra e ngurtësuar e humb aftësinë e korrigjimit të mirës dhe të keqës. Ajo anon kah vetëkënaqësia dhe nga egoja personale. Mbase, në këtë kuptim, është pjesa e dytë e ajetit: “Të mjerët janë ata që nga zemërfortësia e tyre nuk përmendin All-llahun, të tillët janë në humbje të qartë”. Allahu i ka cilësuar se janë të mjerë dhe në humbje të qartë të gjithë ata që nuk e përmendin Allahun.Zemrat e tyre janë ngurtësuar, janë bërë dru i malit. Për më keq, këtyre njerëzve, kur u përmendet Allahu, nuk u gëzohet zemra, përkundrazi u shtohet mllefi, dhe për këtë shkak, ata nuk janë në gjendje që të përmendin Allahun dhe ta adhurojnë Atë. Kjo kategori e njerëzve është fytyra negative e shoqërisë. Transmetohet se kjo pjesë e ajetit ka zbritur për rastin e Ebu Lehebit dhe djalit të tij, të cilët nuk e patën pranuar Islamin.[6] Por, domethënia e ajetit, ka të bëjë me secilin, që nuk e madhëron Allahun.

 Bindja se “e kam zemrën e pastër...?!” është iluzion

 

      Fatkeqësisht, në mjediset tona, sot kemi musliman, që nuk interesohen fare për mësimet fetare, apo edhe nëse dinë ndonjë gjë, nuk e praktikojnë, me bindjen se nuk kanë nevojë për fetarësi. Personalisht, kam patur rastin t’i takoj disa muslimanë të këtillë, dhe kur i themi që të vijnë në xhami për ta madhëruar Allahun, përgjigja e tyre është standarde: “Hoxhë efendi, unë e kam zemrën e pastër, nuk kam nevojë që të vij në xhami?!” Për më keq, nuk mjaftohen me kaq, por vazhdojnë të diskutojnë edhe për shumë pikëpamje të tjera, duke u munduar që ta arsyetojnë konceptin që e përkrahin.

      Pa dyshim ky qëndrim i tyre është gabim. Kësaj radhe nuk do të flas se sa mëkat i madh është mosfalja e namazit, por do të them një të vërtetë se njeriu është i obliguar që ta madhërojë Krijuesin, dhe atë mbi bazën e krijimit të tij si qenie. Mbi parimin ontologjik, të gjitha krijesat e madhërojnë Allahun, pavarësisht se ne nuk mund ta dijmë mënyrën e madhërimit. Allahu thotë:

تُسَبِّحُ لَهُ ٱلسَّمَٰوَٰتُ ٱلسَّبْعُ وَٱلأَرْضُ وَمَن فِيهِنَّ وَإِن مِّن شَيْءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَـٰكِن لاَّ تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كَانَ حَلِيماً غَفُوراً

      “Lartmadhëri të merituar i shprehin Atij shtatë qiejt e toka dhe çka ka në to, e nuk ka asnjë send që nuk e madhëron (nuk i bënë tesbihë), duke i shprehur falënderim Atij, por ju nuk kuptoni atë madhërim të tyre (pse nuk është në gjuhën e juaj). Ai është i butë dhe fal shumë.” (El-Isra, 44). Imam Bejdaviu r.h., duke e komentuar këtë ajet, thotë se secila krijesë me gjuhën e gjendjes së vet e madhëron Allahun, për të dëshmuar se është qenie e mundshme dhe e krijuar nga i Plotëfuqishmi i Përhershëm pafillim, i Domosdoshëm në ekzistencë.[7] Në rastin tonë, si njerëz dhe qenie e vetëdijshme, Allahu na ka mësuar në Kur’an se si ta madhërojmë, e Pejgamberi a.s. na ka sqaruar detajet. Ne, nuk mund të çpikim një model tjetër të madhërimit të Allahut, sepse bëjmë gabim, e kjo do të shndërrohet në ofendim për Krijuesin. Jo, absolutisht. Modeli i madhërimit, tashmë është i sqaruar, ndërsa shkuarja në xhami dhe falja e namazit është diskursi qëndror i madhërimit të Allahut, në baza ditore. Ky është obligim i natyrshëm, dhe jo zgjedhje. Ata, që thonë se e kanë zemrën e pastër, dhe se nuk kanë nevojë të shkojnë në xhami, u themi: Po, juve u lejohet të mos e madhëroni Allahun, por me një kusht, që mos t’i shfrytëzoni mirësitë e Tij. Në atë moment, që ju deklaroni se nuk dëshironi ta thithni ajrin, si një bollëk i Allahut, jeni të lirë që të mos e madhëroni Allahun?! Mirëpo, derisa e shfrytëzoni ajrin në çdo çast, dhe tokën për të ecur e për t’u ushqyer, atëherë, e keni obligim madhërimin e Allahut dhe falënderimin ndaj Tij. Për këtë arsye, falja e namazit është obligim edhe për të sëmurin, për derisa ka vetëdije; dhe

      Po ashtu, ata e kanë gabim, ngase me këtë deklarim të tyre se e kanë zemrën e pastër, po paragjykojnë ndaj atyre që po shkojnë në xhami, se kinse këta të fundit qenkan ngarkuar me gjynahe dhe shkojnë për t’i larë gjynahet?! Kjo nuk është e vërtetë. Ne, e dijmë se larja e mëkateve (gjynahëve), mund të ndodhë mbi bazën e efekteve anësore të namazit, por qëllimi bazik i namazit është Madhërimi i Allahut. Sikurse thamë më lartë, ky është obligim i të gjitha krijesave. Bile, edhe melekët, që nuk kanë asnjë mëkat, e madhërojnë Allahun: “Ndërsa ata (engjëjt) që e bartin Arshin dhe ata që janë përreth tij, lartësojnë me falënderim Zotin e tyre...”  (Gafir, 7). Nëse, do të ishte e vërtetë se shkuarja në xhami është për t’i larë gjunahet, atëherë, melekët nuk do të ishin ngarkuar me madhërimin e Allahut, kur dihet se ato janë të pa mëkate. (shih: Et-Tahrim, 6)

      Prandaj, përfundimisht shkuarja në xhami, nuk është qërim hesapësh me gjynahët, por madhërim ndaj të Lartëmadhërishmit. Në momentin kur njeriu thotë se e “ka zemrën e pastër”, ai në fakt po distancohet nga falënderimi dhe madhërimi i Allahut. Ky është gabim i rëndë, që muslimanin e çon në portën e mosbesimit (kufrit), (shih: Ta-ha, 124).

 

Distancimi nga xhamia simptomë e zemrës së nxirë

      Me të vërtetë, fjala e kam zemrën e pastër është një paradoks i llojit të vet. Akoma më e pa kuptimtë bëhet, kur këtë e thonë edhe njerëzit e pandërgjegjshëm, që shoqëria i njeh se janë vepërkëqinjë. Kriteret e zemrës së pastër i cakton Allahu si një standard unikat për të gjithë njerëzit, e jo njeriu për dëshirën e vet. Sipas Kur’anit, njeri me zemër të pastër konsiderohet ai, që me të vërtetë është i pastër, ngase i ka përmbushur obligimet në tri sferat kryesore të përgjegjësisë: 1) Ndaj vetvetës, 2) Ndaj të tjerëve dhe 3) Ndaj Allahut. Këto tri sfera e karakterizojnë jetën e njeriut në përgjithësi, dhe feja Islame ka paraparë rregulla për secilën prej tyre. Në momentin që njeriu është i përgjegjshëm në respektimin e detyrimeve që i ka ndaj këtyre kategorive, ai kontribuon në pastërtinë e zemrës. Mirëpo, secili musliman, duhet ta inspektojë nivelin e zbatueshmërisë, dhe vetë mund ta dijë se sa e ka zemrën e pastër. Le ta analizojmë vetëm aspektin e detyrimeve ndaj Krijuesit, me që jemi duke folur për madhërimin e Allahut, dhe shkuarjen e muslimanit në xhami. Njeriu, e ka detyrim që të falë pesë kohët e namazeve ditore. Nëse muslimani nuk shkon në xhami, respektivisht nuk e falë një namaz nga pesë kohët e namazeve, për shembull namazin e sabahit, ai është borxhli ndaj Allahut. Ky borxh, nëse nuk përmbushet është një mëkat i madh. Madje, nuk është një mëkat i lënë në harresë. Jo, ky e jep efektin negativ në zemrën e njeriut në vazhdimësi. Dhe, kur ky mëkat përsëritet, qoftë nga mosfalja e pesë kohëve të namazit, apo nga mosfalja e namazit të xhumasë, pastaj dhe nga ritualet e tjera, zemra e njeriut i nështrohet ngurtësimit të egër. Sepse, pas çdo të keqe (mëkati), në zemrën e njeriut vendoset një pikë e zezë, dhe kjo ka mbështetje në hadithin e Pejgamberit a.s., të cilin e transmeton Ebu Hurejra r.a.:

إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أَخْطَأَ خَطِيئَةً نُكِتَتْ فِي قَلْبِهِ نُكْتَةٌ سَوْدَاءُ ، فَإِذَا هُوَ نَزَعَ وَاسْتَغْفَرَ وَتَابَ سُقِلَ قَلْبُهُ ، وَإِنْ عَادَ زِيدَ فِيهَا حَتَّى تَعْلُوَ قَلْبَهُ وَهُوَ الرَّانُ الَّذِي ذَكَرَ اللَّهُ كَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِهِمْ مَا كَانُوا يَكْسِبُونَ

      “Me të vërtetë, kur njeriu e bën një mëkat (të keqe), në zemrën e tij i vëhet një pikë e zezë, nëse largohet nga mëkati, pastaj kërkon falje dhe pendohet për të, zemra e tij rikthehet në gjendjen e mëparshme, në të kundërtën, dhe nëse vazhdon ta përsërisë, ai (mëkati) shtohet gjersa t’ia mbulojë zemrën tërësisht, dhe kjo është ajo “mbulesa-nxirja”, të cilën e ka përmendur Allahu në Kur’an:…Por, të këqijat që i punuan, zemrat e tyre ua mbuluan (ua kanë nxirë)” (El-Mutaf-fifin, 14).[8]

      Pas kësaj thënie të Pejgamberit a.s., kush mund të thotë se e ka zemrën e pastër, përderisa është mëkatar dhe borxhli ndaj Allahut. Të gjithë ata që thonë se e kanë zemrën e pastër, dhe vazhdojnë indiferencën ndaj urdhëresave dhe ndalesave të Allahut, më vjen keq, por zemrat e tyre janë të nxira, dhe nuk bëhet fjalë më për pika të zeza, por, a thua ka mbetur në zemër ndonjë pjesëz pa u nxirë? Këtë nuk po e them në mënyrë tendencioze, por, që ta sqarojmë të vërtetën. Ani, kjo që e përmendëm, pra, obligimet (borxhet) ndaj Allahut është vetëm një aspekt që e nxinë zemrën, po ku janë edhe shumë të tjera. Ku janë obligimet ndërnjerëzore, obligimet ndaj familjes, obligimet ndaj vetvetes, që jam më se i sigurtë se personi që nuk e do xhaminë dhe ik prej saj, nuk i ka në nivel të kënaqshëm. Sepse nëse nuk e njeh fenë e Allahut, nuk di si t’i zbatojë në mënyrë të drejtë këto obligime, për të cilat është përgjegjës. Për shembull, njerëzit e këtillë, mendojnë se kanë lirë të plotë ndaj vetvetes, edhe kur është në pyetje vetëvrasja. Mirëpo, besimi islam e ndalon rreptësisht vetëvrasjen, në emër të lirisë personale, dhe njeriun e bën përgjegjës për ruajtjen e shëndetit dhe qenies së tij, në të kundërtën i nënshtrohet ndëshkimit të Allahut, sepse trupi është dhuratë prej Allahut, e nuk është meritë e njeriut, etj.

 

Pastrimi i zemrës dhe transformimi i muslimanit

     Me të drejtë, Malik bin Dinar r.h. thotë: “Dënimi më i madh për njeriun është ngurtësimi i zemrës, ndërsa prej hidhërimit të Allahut ndaj një populli është largimi i mëshirës nga zemrat e tyre.”[9] Kjo, mbase është e vërtetë. Populli jonë (shqiptar), për një njeri që nuk është i dobishëm për shoqërinë, thotë: “filani nuk kish’ zemër”, domethënë është me zemër të ngurtë, që nuk bën rahmet e as bëmirësi.

      Sikundër kësaj, muslimani, që i thotë vetës musliman, por që nuk i praktikon ritualet fetare, urgjentisht duhet të shkojë te imami i xhamisë më të afërt dhe ta pyes për mënyrën e pastrimit të zemrës. Sepse, pa iniciativë, nuk arrihet asgjë. Ushqimi i shpirtit dhe i zemrës është besimi në Allahun dhe madhërimi i tij nëpërmjet ibadeteve (adhurimeve) islame. Sepse, Allahu e ka krijuar njeriun në këtë përbërje. Pa fe e fetarësi, njeriu ngel i uritur përgjithmonë. Në anën tjetër, fetarësia, muslimanin e transformon në njeri human, të butë, të sjellshëm, solidarë, të dobishëm për shoqërinë, etj. E për tej kësaj, zemrën e shpëton nga ngurtësimi, e ky është shpëtimi në të dy botërat, ngase Allahu ka thënë:

يَوْمَ لَا يَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ . إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ

      “Ditën kur nuk bën dobi as malli, as fëmijët. (bën dobi) Vetëm kush i paraqitet Zotit me zemër të shëndoshë”. (Esh-Shuara, 88-89).

---

[1] Imam Kurtubiu, El-Xhamiu Li ahkami’l Kur’an, komentimi i ajetit Ez-Zumer, 22.

[2] Imam Bejhekiu, el-Kada ve’l kader, hadithi nr. 334.

[3] “Sahihu’l-Buhari”, Kitabu’l-imani, babu: Fadlu men istebree lidinihi, nr. 50.

[4] Transmeton Imam Muslimi nga Ebu Hurejre, Sahihul Muslim, Kitabul birr-rri ves-sil-leti ve’l adab, babu: tahrimu dhulmi’l muslim, nr.4657.

[5] Sunenut-Termidhij, Kitabu: Ed-da’vatu an Resulilahi (babu: minhu) hadithi nr. 3444.

[6] Imam Kurtubiu, po aty, komentimi i ajetit Ez-Zumer, 22.

[7] El-Bejdavij, Envaru’t-tenzil ve esraru’t-te’vil, komentimi i ajetit El-Isra, 44.

[8] Imam Termidhiu, El-Xhamiu, kitabu: Tefsiril-kur’an, babu: ve min sureti’n-nisa, nr.3278. Hadithi është “Hasenun Sahihun”.

[9] Imam Kurtubiu, po aty, komentimi i ajetit Ez-Zumer, 22.

Mr. Orhan ef. Bislimaj   /KBI-Bujanoc.com/