www.kbi-bujanoc.com

Mufti Muhammed Teki Usmani

Ishte pothuaj fundi i Rebiul-Evvelit të vitit 1427 h., që korrespondon me prillin                 e vitit 2006, kur unë pranova një letër personale nga Ekselenca e tij, Princi Gazi bin Muhammed, lajmëtar personal dhe këshilltar special i Lartësisë së tij, Mbretit të Mbretërisë Hashimite të Jordanisë, në të cilën m’i kishte parashtruar disa pyetje në lidhje me tekfirin (të shpallurit e dikujt si jobesimtar). Unë iu dhashë përgjigje atyre pyetjeve në disa detaje, të cilat Ekselenca e tij, Princi Gazi, i publikoi në një libër, si dhe në internet. Ato pyetje dhe përgjigje tani do të publikohen edhe më poshtë, duke shpresuar që të përfitojnë sa më shumë njerëz.

Letra e Princit Gazi bin Muhammed

  السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

I lutemi All-llahut Te’ala që kjo letër t’ju arrijë duke qenë ju në një gjendje të mirë shëndetësore dhe mirëqënieje. Do të dëshiroja që Ekselencës suaj t’ia parashtroja tri pyetje në këtë korrespondencë, duke shpresuar që Ekselenca juaj do të jep përgjigje vendimtare rreth tyre:  

1. Neve na kanë arritur shumë pyetje, edhe nga muslimanët edhe nga jomuslimanët, lidhur me sferën (teologjike dhe sociale) islame dhe me marrëdhëniet në mes shkollave juridike islame (medh-hebeve). Ne do të donim që juve t’jua referonim këto pyetje me qëllim shpjegimi dhe korrigjimi nga ana juaj: A është korrekte që t’i konsiderojmë ato shkolla juridike që nuk janë pjesë e ‘Islamit sunni’ si pjesë të ‘Islamit aktual’? Me fjalë të tjera, a është korrekte që ta konsiderojmë për musliman secilin person, i cili e pason dhe mbeshtetet tek njëra nga katër shkollat juridike sunnite ose tek shkolla juridike dhahirite, xha’ferite, zejdite apo ibadite?

2. Pyetja e dytë, e cila ka lidhje me të parën është: Cilët janë perimetrat në të konsideruarit dhe shpallurit e dikujt si kafir (jobesimtar) në këtë ditë dhe epokë?              A lejohet që një musliman t’i shpallë për jobesimtarë ata që mbështeten tek ndonjëra nga shkollat juridike tradicionale islame ose atë i cili pason teologjinë esh’arite? Për më tepër, a lejohet që të konsiderohen si kuffar(jobesimtarë) ata që ndjekin rrugën                e Sufizmit të vërtetë ose ata që pasojnë pikëpamjen korrekte ‘selefiste’?

3. Kush mund të konsiderohet si ‘mufti’ i vërtetë në Islam? Cilat janë cilësitë esenciale, të cilat e bëjnë një person të aftë për të marrë përgjegjësinë e dhënjes së ‘fetvave’ dhe të të udhëhequrit e njerëzve në të kuptuarit korrekt të Islamit dhe drejt ndjekjes së Sheriatit Islam?

Ne e çmojmë tepër faktin që na dhatë këtë mundësi për të përfituar nga dija dhe ekspertiza juaj e gjërë.

Përshëndetje shumë të ngrohta,

(Princi) Gazi bin Muhammed

Përgjigjja e Meulana Mufti Muhammed Teki Usmanit

   السلام عليكم ورحمة الله وبركاته

Përgjigjja e pyetjes së parë

Para se t’i përgjigjem kësaj pyetjeje në disa detaje, do të doja që ta përmendja tërthorazi një fenomen vertetë për keqadhje të madhe, të cilin ne po e dëshmojmë në rrethe të ndryshme të vendeve tona muslimane. Ai fenomen është ajo që shumë        njerëz kanë shkuar në ekstrem për sa i përket kësaj çështjeje, saqë ata ose                         i kapërcejnë kufijtë ose dështojnë (në dhënjen e opinionit të drejtë). Kjo qëndron kështu, ngaqë nga njëra anë disa prej tyre nguten shumë në të konsideruarit si jobesimtar secilin person që nuk e pason opinionin e tyre në çështjet fer’ijje[i], ku çështjet e tilla nuk janë pjesë të besimit fundamental të Dinit (Fesë). Me saktë, për to ka derë të hapur për ixhtihad dhe dallimi akademik i opinionit rreth tyre ka ekzistuar që nga epokat e hershme të Islamit. Kjo gjë e paraqet Islamin sikur ai të jetë një oborr               i vogël dhe i ngushtë, ku nëse një person del prej tij qoftë edhe sa maja e gishtit, ai shkëputet nga rrethi i Islamit. Në anën tjetër, ekzistojnë disa të tjerë që pranojnë deklarimin e secilit që e shpall Islamin. Ata nuk lejojnë që një person i tillë të konsiderohet si kafirnë asnjë gjendje, edhe nëse ai person i mohon besimet fundamentale të Dinit, të cilat e ndajnë Islamin nga religjionet tjera. Kjo gjë                   e paraqet Islamin sikur ai nuk e posedon një realitet të themeluar e të përforcuar dhe se ai është thjesht një copë e leckosur rrobeje, e cila mund të zbukurohet nga secili besim i rremë dhe destruktiv për aq kohë sa dikush të pretendojë se është musliman. Të dy këto pikëpamje janë të pabaza dhe kanë provokuar trazirë dhe kundërshitme në mes muslimanëve. E vërteta mbi këtë çështje është ajo se Islami ose Imani është një realitet i rrënjosur dhe i definuar, i cili duhet të provohet dhe të vërtetohet në mënyrë që dikush të konsiderohet dhe të shpallet si musliman. Ky realitet i rrënjosur dhe                                                  i përforcuar akomodon shumë dallime në çështjet fer’ijje, të cilat vetë Islami i ka lejuar, prandaj nuk lejohet që dikush të shpallet si jobesimtar thjesht në bazë të dallimeve të tilla fer’ijje. Ngjashëm, ky realitet nuk humbet nga një person që thjesht bën gabime të caktuara fer’ijje në veprimet ose besimin e tij, derisa ai të besojë në fundamentet rreth të cilave rrotullohen Islami dhe Kufri. Andaj, nëse ne dëshirojmë që t’i bashkojmë muslimanët, atëherë është e domosdoshme që t’i distancojmë te dyja tipet e ekstremeve. Kështu që sikur që do të na duhet të distancohemi nga ata që              i shpallin për jobesimtarë njerëzit thjesht në bazë të dallimeve fer’ijje, po ashtu do të na duhet që të shfajësohemi edhe nga ata që dëshirojnë të fusin në Islam çdo besim të tillë të rremë, i cili i kundërshton fundamentet e themeluara me shekuj të Dinit.

Nga kjo pason ajo se neve na duhet që ta definojmë këtë realitet që quhet ‘Islam’,    në mënyrë që të jemi në gjendje për t’u mbajtur në opinionin e matur, i cili neve na dallon nga të dyja llojet e ekstremeve. Definicioni i Islamit nën dritën e Kur’anit dhe Sunnetit, për të cilin egziston konsensus të Ummetit Islam është: “Të besuarit në atë, lidhur me të cilën dihet me siguri absolute se i Dërguari i All-llahut s.a.v.s. ka ardhur me të.” (Sherhul-Akaid lit-Teftazani, f. 119 dhe Ruhul-Me’ani, 1:110)  

Andaj, secili që përfshihet në këtë definicion është musliman, të cilin nuk lejohet ta konsiderojmë dhe shpallim si kafir (jobesimtar). Duke u bazuar në këtë, shkollat juridike të cilat e deklarojnë Islamin janë tre llojesh:

Në llojin e parë hyjnë ato që pohojnë se janë muslimane, mirëpo i mohojnë disa aspekte, për të cilat dihet fare mirë dhe pa dyshim që janë pjesë të Dinit. Për shembull, nëse ato besojnë që pejgamberia ka vazhduar edhe pas Pejgamberit tonë të dashur s.a.v.s. dhe besojnë në njërin nga ata gënjeshtarë të mëdhenj që kanë pretenduar pejgamberinë pas Vulës së pejgamberëve s.a.v.s. siç janë kadijanitë; ose besojnë se Kur’ani, i cili gjendet sot para nesh të jetë manipuluar, Zoti na ruajtë, dhe se nuk është Kur’ani i vërtetë, siç disa shiinj ekstremistë rrejshëm kanë pohuar; ose besojnë se hyjnizimi ose disa karakteristika të veçanta të tij gjenden tek ndonjë person, gjë e cila iu atribuohet alevijve dhe disa të tjerëve. Të gjithë këta janë jomuslimanë dhe është e nevojshme që të konsiderohen dhe shpallën kuffar (jobesimtarë).

Në llojin e dytë hyjnë ato shkolla juridike që besojnë në gjithçka, për të cilat dihet fare mirë që janë pjesë të Dinit, përveç se ato shkolla dallojnë në çështje juridike ose në detaje të imëta të disa aspekteve të Akides (besimit), për të cilat ka derë të hapur për ixhtihad. Pavarësisht këtyre dallimeve fer’ijje, sëcila shkollë nga ky lloj është në rrugë të drejtë në përputhje me ixhtihadin e vet dhe asnjëra nga to nuk është e gabuar, lëre më të jetë jashta Islamit. Në këtë lloj përfshihen të gjitha shkollat juridike, brenda të cilave ekzistonin dallime në mes sahabëve dhe tabi’inëve siç është ajo hanefite, shafi’ite, malikite dhe hanbelite. Ngjashëm, e tërë ajo që është transmetuar nga muxhtehidë të tjerë qofshin ata nga ehli hadithi, ehli re’ji ose ehli dhahiri siç është Sha’biu, Hasan El-Basriu, Se’id bin Musejjebi, Se’id bin Xhubejri, Muhammed              El-Bakiri, Xha’fer Es-Sadiku, El-Evzaiu dhe El-Lejth bin Sa’di, hyn në këtë lloj. Po ashtu në këtë lloj përfshihen edhe maturidinjët dhe esh’arinjët, rahimehumull-llahu exhme’in. Është parakusht i të përfshirurit në këtë kategori që të mos konsiderohen dhe shpallen shkollat tjera juridike si jobesimtarë ose mëkatarë (fasikunë) dhe që të mos fyhet ose të mosrespektohet ndonjë Imam tjetër.

E vërteta e çështjes është ajo se argumentet që kanë zërë vend në mes këtyre shkollave juridike islame kanë qenë akademike dhe ixhtihadike, të cilat kanë udhëhequr në të zhvilluarit e mendimit dhe idesë dhe kanë hapur mundësi në gjetjen                  e zgjidhjeve ndaj problemeve të jetës. Kjo është ajo se pse është thënë që këto dallime akademike janë mëshirë për Ummetin. Pozicioni korrekt lidhur me sëcilën nga këto shkolla juridike është ai që secili pasues ose ndjekës duhet ta konsiderojë shkollën                   e tij respektive si korrekte me mundësi të të qënit në gabim, ndërsa shkollën tjetër se është në gabim, por me mundësi të të qënit korrekte. Kjo është çfarë dijetarët                       e këtyre shkollave juridike shumë qartë e kanë konstatuar në librat e tyre. Për shembull, Al-lame Haskafi (rahimehull-llah) konstaton në hyrjen e Ed-Durrul-Muhtar, 1:48:

“Kur ne pyetemi në lidhje me shkollën tonë juridike (d.m.th., medh-hebin – shën.             i përkth.) duke e krahasuar me shkollën juridike të atyre që nuk pajtohen me ne, ne duhet patjetër të përgjigjemi se: Shkolla jonë është korrekte me mundësi të të qënit në gabim, ndërsa shkolla e atyre që nuk pajtohen me ne është në gabim me mundësi të të qënit korrekte.”

Ky pozicion në të vërtetë bazohet në këtë thënje të të Dërguarit Muhammed s.a.v.s.:

“Kur një hakim (gjykatës) e kalon një aktgjykim dhe bën përpjekje (të duhur) duke        e kaluar më pas një vendim korrekt, ai i meriton dy shpërblime; e nëse ai e kalon një aktgjykim dhe bën përpjekje (të duhur) e pastaj gabon, ai e meriton një shpërblim.”

Në llojin e tretë hyjnë ato shkolla juridike, besimet e të cilave nuk janë të barazvlershme me mosbesimin, meqë ato nuk mohojnë ndonjë aspekt, i cili dihet fare mirë që është pjesë e Dinit. Megjithatë, mospajtimi i tyre nuk kufizohet në çështje ixhtihadike dhe fer’ijje. Më saktë, mospajtimi i tyre përfshinë edhe aspekte të rëndësishme të besimit. Sëcila nga këto shkolla beson se është në të drejtën, ndërsa ato që nuk pajtohen më atë janë në gabim, ndonëse mospajtimi i saj nuk është                         i barazvlershëm me mosbesimin. Kjo është sikurse mospajtimi në mes Ehli Sunnetit dhe shi’injëve të matur, të cilët nuk besojnë se Kur’ani Fisnik është manipuluar dhe që nuk mohojnë ndonjë aspekt tjetër që njihet pa kurrfarë dyshimi se është pjesë e Dinit (Fesë). Ngjashëm është rasti i mospajtimit në mes Ehli Sunnetit dhe Shkollës Zejdite oseIbadite, për aq kohë sa ato të mos mohojnë diçka, për të cilën dihet shumë qartë dhe sigurt se është pjesë e Dinit.

Prandaj, është i dukshëm fakti që të gjitha këto shkolla juridike nuk janë në pozitë të barabartë kur vjen në pyetje të prezantuarit e Islamit të vërtetë. Megjithatë, të gjykuarit për mosbesim dhe dalje nga Islami nuk vjen në shprehje, përveçse për kategorinë e parë, e cila mohon aspekte që janë shumë sigurt dhe shumë qartë pjesë të Dinit.

Përgjigjja e pyetjes së dytë

Në përgjigjen e pyetjes së parë ne përmendëm se është e palejueshme të shpallurit                  e dikujt, i cili nuk mohon ndonjë aspekt për të cilin dihet shumë sigurt se është pjesë          e Dinit, si kafir (jobesimtar). Prandaj, nuk lejohet që t’i konsiderojmë dhe shpallim si jobesimtarë pjesëtarët e atyre shkollave tradicionale muslimane, të cilat përfshihen në grupin e dytë dhe të tretë. Po ashtu përmendëm se cilat nga shkollat juridike të mirënjohura të sotme përfshihen në këto dy kategori.

Sa i përket sufinjëve, në mesin e tyre ekzistojnë shkolla të ndryshme juridike. Në mesin e tyre ekzistojnë ata që e kufizojnë vetën në vetreformim, në mënyrë që të jenë në gjendje të ndjekin Sheriatin në përputhje me njërën nga shkollat e pranuara juridike islame. Ata nuk ngjiten pas ndonjë besimi, i cili kundërshtohet me Dhahir-in                       e(vendimet, normat e jashtme të) Sheriatit, e as që praktikojnë diçka që është në kundërshtim me ligjet sheriatike. Mirëpo ata koncentrohen në reformimin dhe edukimin e karakterit të një personi përmes metodave që i lejon Sheriati. Llojet                   e ngjashme me këtë model përfshihen në shkollat juridike të kategorisë së dytë. Pastaj, ekzistojnë disa grupe që e quajnë vetën sufinj, por ngjiten pas besimeve, përmes të cilave ata e mohojnë ndonjë gjë që dihet fare mirë dhe qartë që është pjesë     e Dinit. Për shembull, ata i mohojnë normat dhe ligjet e jashtme sheriatike dhe shpikin ligje të caktuara nga vetvetja, të cilat nuk kanë kurrfarë baze në Kur’an dhe Sunnet. Këta përfshihen në kategorinë e parë. Në mesin e tyre ka edhe të atillë, të cilët nuk                      i mohojnë ligjet e jashtme sheriatike e as ndonjë aspekt që dihet fare qartë se është pjesë e Dinit, mirëpo ata kanë shpikur disa risi në veprimet ose besimin e tyre, të cilat vijnë në kundërshtim me shumicën e Ummetit. Të tillët përfshihen në kategorinë                 e tretë dhe nuk lejohet që t’i shpallim jobesimtarë.

Sa i përket selefinjëve, në mesin e tyre ka të atillë që pasojnë Ehli Hadithin, ndërsa nuk janë të parespektueshëm ndaj imamëve muxhtehidë e as ndaj atyre që i pasojnë këta imamë.  Të tillët përfshihen në kategorinë e dytë. Megjithatë, në mesin e tyre ka edhe të atillë të cilët besojnë se shkollat e pranuara juridike islame janë falsë dhe gabim, ku si pasojë secilin person që nuk pajtohet me ta e fyejnë dhe e ofendojnë, madje edhe nëse ai mospajtim është rreth çështjeve fer’ijje. Të tillët përfshihen në kategorinë e tretë. Gjithsesi, në të dyja rastet nuk lejohet që ata t’i konsiderojmë dhe shpallim si jobesimtarë.

Përgjigjja e pyetjes së tretë

Islami nuk e njeh e as e pranon hierarkinë priftërore, e cila është prezente brënda Krishterizmit dhe religjioneve tjera. Sovraniteti i takon tërësisht All-llahut të Lartmadhërishëm dhe Pejgamberit të Tij s.a.v.s.. Ulematë nuk krijojnë ligje. Ata thjesht e shpjegojnë dhe e sqarojnë atë që është themeluar nga Kur’ani Fisnik dhe Sunneti i pastër. Megjithatë, pavarësisht mohimit të hierarkisë priftërore, në mënyrë që të shpjegohen ligjet sheriatike është e domosdoshme që personi që i shpjegon ato të posedojë disa kualifikime, të cilat ia mundësojnë që në mënyrë korrekte t’i kuptojë tekstet kur’anore dhe sunnetike. Prandaj, në Islam ‘mufti’ nuk është ai që krijon ligje. Më saktë, mufti është thjesht ai që e shpjegon atë që All-llahu xh.sh. e ka bërë ligj në Librin e Tij ose në Sunnetin e të Dërguarit të Tij s.a.v.s. dhe që e shpjegon atë që është ngritur dhe përforcuar në Sheriat gjatë shekujve. Sipas fjalëve të Al-lame Ibn Kajjim El-Xhevzijjut (rahimehull-llah) mufti konsiderohet: ‘Ai i cili nënshkruan në Emër të All-llahut të Madhërishëm.’ Prandaj, nuk lejohet që secili Hasan, Hussejn etj. të jep fetva, meqë kjo është një përgjegjësi shumë e madhe, e cila mund të përmbushet vetëm nga dikush që ka përfituar dije shumë të thellë në shkencat islame të Tefsirit, Hadithit, Fikhut (Jurisprudencës) dhe Akaidit (Besimit), si dhe në parimet e këtyre shkencave nga duart e mesuesve ekspertë, të cilët e kanë trashëguar një dituri të këtillë gjeneratë pas gjenerate. Ngjashëm, është e domosdoshme për një person që merr përsipër përgjegjësinë e të dhënit fetva të ketë kuptim të plotë mbi rrethanat                  e njerëzve të kohës së tij, si dhe të rregullave dhe praktikave të tyre.

Metoda që është përcjellur dhe të cilën Ummeti e ka praktikuar shekuj me rradhë është ajo se derisa një person nuk përgatitet dhe stërvitet nga një mufti, të cilin ulemaja e kohës e konsiderojnë të sigurtë dhe të besueshëm, atëherë thjesht të studiuarit e shkencave islame nuk e shndërron atë në person të kualifikuar për lëshim fetvash. Kjo qëndron kështu, pasiqë lëshimi i fetvasë kërkon mprehtësi të atillë fetare dhe një mjeshtëri dhe kontroll instinktiv mbi Jurisprudencën, saqë këto kurrë nuk mund të arrihen thjesht me leximin e librave; më saktë, për këtë gjë është e nevojshme eksperienca praktike. Mund të bëjmë një krahasim me një mjek, të cilit nuk i lejohet që të fillojë trajtimin e pacientëve thjesht sepse e ka studiuar mjekësinë. Ajo që                  i duhet atij është që të arrijë trajnim praktik nga duart e një mjeku ekspert, i cili posedon ekspriencë të gjërë në këtë fushë. Dijetarët që kanë shkruar libra mbi parimet e fetvasë vërtetë e kanë theksuar këtë pikë. (Shih për shembull: Adabul-Fetva lin-Nevevij, 1:647 dhe Sherh Ukudi Resmil-Mufti tek Risailu Ibn Abidin, 1:15)

Fatkeqësisht, sot shumë njerëz e kanë injoruar këtë pikë. Secili person, emri i të cilit  fiton popullaritet si udhëheqës politik ose udhëheqës i ndonjë levizjeje, nuk shqetësohet në dhënjen e fetvave, pavarësisht që nuk e posedon kompetencën                      e kërkuar sipas Sheriatit. Njerëzit mashtrohen nga popullariteti i tij dhe pastaj fillojnë të punojnë sipas fetvasë së tij si normë sheriatike, edhe pse ajo mund të jetë në kundërshtim me atë që Ummeti e ka vendosur gjatë shekujve. Është e domosdoshme që t’i përjashtojmë fetvatë e tilla të çrregullta dhe anormale, të cilat vetëm se i rrisin mospajtimet dhe përçarjet në mes muslimanëve dhe e shqyejnë unitetin                                e muslimanëve, si dhe e thyejnë forcën dhe fuqinë e tyre, ndërsa i forcojnë komplotet e armiqve të tyre (kundër tyre).

Kjo është ajo që unë kam kuptuar në saje të dritës kur’anore dhe sunnetike, si                  dhe të konsensusit të poseduesve të dijes së vërtetë nga Ummeti Islam. All-llahu                    i Lartmadhërishëm e di më së miri dhe është vetëm Ai nga i Cili kërkojmë që të na drejtojë dhe të na udhëzojë, si dhe të na mbrojë nga çdo lloj largimi nga rruga                     e drejtë në mendimet dhe veprat tona dhe të na udhëzojë drejt asaj që Ai është                    i kënaqur. Lutem dhe kërkoj nga All-llahu xh.sh. që të vazhdojë t’ju dhurojë juve aftësi fetare dhe sukses, si dhe t’iu sjellë mirësi njerëzve dhe vendeve përmes jush!                    

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته

Mufti Muhammed Teki Usmani

12.04.1427 h.

Burimi: 

www.muftitaqiusmani.com

Përktheu dhe përshtati:

Daim Abazi