www.kbi-bujanoc.com

Tërmeti me magnitudë 7.7 që tronditi 10 provincat e Anadollit të Turqisë në agim të së hënës la shkatërrime masive me numrin e të vdekurve në vend dhe Sirinë fqinje që ka kaluar 5 mijë që nga e marta pasdite.

Tërmeti apokaliptik zuri shumë njerëz në befasi pasi shumica e banorëve ishin ende në shtrat kur goditi fatkeqësia.

Ministria e Brendshme e Turqisë deklaroi situatën në Nivelin 4 që do të thotë se vendi është i hapur për ndihmë ndërkombëtare. 

Qeveria ka ngarkuar agjencitë e saj të urgjencës dhe ndihmës, duke përfshirë Presidencën e Menaxhimit të Fatkeqësive dhe Emergjencave të Turqisë (AFAD), për të trajtuar pasojat vdekjeprurëse të tërmetit.

Mbi 13 mijë e 740 personel dhe 360 automjete janë vendosur në rajon për të ndihmuar në përpjekjet e kërkim-shpëtimit, sipas AFAD.

Vullnetarët janë gjithashtu në terren për të ndihmuar të dashurit e tyre dhe ata që janë në situata të dëshpëruara. 

Rreth 65 vende i kanë ofruar ndihmë Turqisë dhe shumë prej tyre kanë dërguar ekipe kërkim-shpëtimi në zonat e shkatërruara. Ushtria turke ka krijuar një korridor ajror për fluturimet e huaja dhe ka ndaluar udhëtimin ajror civil në rajon.

Presidenti i Turqisë, Recep Tayyip Erdogan, ka shpallur shtatë ditë zie pas tërmetit vdekjeprurës dhe flamujt turq janë valëvitur në gjysmë shtizë.

Pse ishin kaq shkatërruese?

Pas tërmetit të parë, mbi 600 pasgoditje vazhduan të tronditnin rajonin. Shumë ndërtesa të dëmtuara u shembën pas lëkundjeve.

Disa orë më vonë, një tërmet i dytë goditi Kahramanmaraşin – epiqendra e të dy tërmeteve – me magnitudë 7.6 ballë. 

Termeti dëmtoi linjat kryesore rrugore lidhëse dhe shkaktoi zjarre në disa pika në tubacionet e furnizimit me gaz në rajon. Ministria e Energjisë ka ndalur rrjedhën e gazit si masë paraprake për arsye sigurie dhe tha se do të lirojë rrjedhën në mënyrë të kontrolluar. 

Vala e dytë e tërmetit shkatërroi edhe më shumë ndërtesa.

Shumë prej ndërtesave në rajon thuhet se ishin më të vjetra se dy dekada. 

Turqia ishte përballur me një tërmet të madh në vitin 1999 që e bëri vendin të shtrëngonte rregullat e tij për ndërtimin e godinave. Shifrat reale të ndërtesave dhe detajet do të zbulohen pas një hetimi të qeverisë. 

Shifrat zyrtare  deri tani tregojnëse të paktën 3 mije e 432 persona kanë humbur jetën dhe 21 mijë e 103 kanë mbetur të plagosur që nga pasditja e së martës. Rreth 5 mijë e 775 ndërtesa u shkatërruan gjithashtu.

Zëvendëspresidenti turk Fuat Oktay tha se mbi 8 mijë njerëz janë shpëtuar nga rrënojat, ndërsa 11 mijë e 22 ekipe kërkimi dhe shpëtimi po punojnë në terren. Ai shtoi se 338 mijë të prekur nga tërmetit janë strehuar në konvikte, universitete dhe strehimore.

Forcat e armatosura turke kanë ankoruar një anije ushtarake që përfshin një spital të mobilizuar pranë portit të Iskenderun për të trajtuar të plagosurit dhe për t’i transferuar ata në provincat e tjera bregdetare. Në rajon u ngritën disa spitale të tjera fushore.

Tërmetet u ndjenë në një zonë të gjerë brenda Turqisë dhe 13.5 milionë njerëz u prekën prej tyre, sipas ministrit të mjedisit. 

Vendi fqinj i Turqisë i shkatërruar nga lufta, Siria, ndërkohë raportoi mbi 1 mijë e 600 të vdekur dhe mbi 2 mijë e 400 të tjerë të plagosur.

Çfarë lloj lëkundjeje goditi Turqinë dhe a do të shkaktojë tërmete në rajone të tjera?

Turqia ndodhet në linjat kryesore të thyerjes së Anadollit dhe në vijën veriore që shtrihet në rajonin perëndimor të vendit deri në detet e Marmarasë dhe Egjeut.

Ishte një situatë e pazakontë që të kishim dy tërmete të mëdha prapa pas disa orësh në linjat e çarjeve të Anadollit lindor, tha Dr Bulent Ozmen, një specialist i menaxhimit të fatkeqësive në Universitetin Gazi në kryeqytetin Ankara. Ai vuri në dukje se ka rreth 550 linja thyerje aktive në Turqi që mund të prodhojnë tërmete dhe është e vështirë të merret me mend se cila do të thyhet.

Ozmen tha se tërmeti i fundit preku linjat e thyerjes së majtë dhe të djathtë të segmenteve të Malatyas drejt Hatayit dhe Elazig, provincat e Turqisë jugore. 

“Stambolli dhe rrethinat e tij janë në thyerjen e Anadollit të Veriut, nuk bëhet fjalë që ky tërmet të shkaktojë ato linja thyerje,” tha ai.

Tërmetet globale që nga viti 2000

Bota është përballur me më shumë se një duzinë tërmetesh të mëdha në dy dekadat e fundit që kanë rezultuar në vdekje masive.

Më i fundit ndodhi në Afganistan në qershor të vitit të kaluar. Më shumë se 1100 njerëz u vranë nga tërmeti me magnitudë 6.1 ballë.

Në vitin 2021, Haiti gjithashtu u godit nga një tërmet me magnitudë 7.2 që mori mbi 2 mijë e 200 jetë.

Në vitin 2018, një tërmet me magnitudë 7.5 goditi Indonezinë duke vrarë 4 mijë e 300 njerëz.

Tërmete të tjera të mëdha:

• 25 Prill 2015: Në Nepal, më shumë se 8 mijë e 800 njerëz humbën jetën nga një tërmet me magnitudë 7.8 ballë.
• 11 Mars 2011: Një tërmet me magnitudë 9.0 në brigjet verilindore të Japonisë shkakton një cunami, duke vrarë afro 20 mijë njerëz.
• 12 janar 2010: Në Haiti, 316 mijë njerëz janë vrarë nga një tërmet me magnitudë 7.0, sipas vlerësimeve të qeverisë.
• 12 maj 2008: Një tërmet me magnitudë 7.9 godet Sichuan lindor në Kinë, duke rezultuar në mbi 87 mijë e 500 të vdekur.
• 26 maj 2006: Më shumë se 5 mijë e 700 njerëz vdesin kur një tërmet me magnitudë 6.3 goditi ishullin Java, Indonezi.
• 8 tetor 2005: Një tërmet me magnitudë 7.6 vret mbi 80 mijë njerëz në rajonin e Kashmirit të Pakistanit.
• 28 mars 2005: Një tërmet me magnitudë 8.6 ballë në veri të Sumatrës në Indonezi vret rreth 1 mijë e 300 njerëz.
• 26 dhjetor 2004: Një tërmet me magnitudë 9.1 në Indonezi shkakton një cunami të Oqeanit Indian, duke vrarë 230 mijë njerëz në një duzinë vendesh.
• 26 dhjetor 2003: Një tërmet me magnitudë 6.6 godet Iranin juglindor, duke rezultuar në 50 mijë të vdekur.
• 21 maj 2003: Më shumë se 2 mijë e 200 njerëz humbën jetën në një tërmet me magnitudë 6.8 në Algjeri.
• 26 janar 2001: Një tërmet me magnitudë 7.7 godet Gujarat në Indi, duke vrarë 20 mijë  njerëz.